O powieści Zły Leopolda Tyrmanda – Podsumowanie

Podsumowanie

Fenomen żywiołowego odbioru Złego Leopolda Tyrmanda nie jest łatwy do wytłumaczenia. Całościowe ujęcie spraw związanych z recepcją dzieła literackiego jest bardzo trudna i tak naprawdę, nigdy do końca nie oddaje prawdziwego stanu rzeczy. Praca niniejsza jest tylko próbą odpowiedzi, na pytanie o przyczyny niezwykłej popularności powieści Tyrmanda i nie rości sobie pretensji do wyczerpania tematu.

Podsumowując, wypada stwierdzić, że najważniejsza jest tu jednak data ukazania się Złego, a co za tym idzie, jego stosunek do poetyki socrealistycznej. Bez specyficznych uwarunkowań zewnętrznych: sytuacji na rynku literackim i gorącej atmosfery politycznej, towarzyszącej pierwszej lekturze Złego, sukces tej powieści nie byłby możliwy, a przynajmniej nie na taką skalę.

Równie istotne są przesłanki wynikające z samej struktury dzieła. Mam tu na myśli mocne osadzenie Złego we wszystkich warstwach kultury (oficjalnej, masowej i ludowej), które przejawia się przede wszystkim wykorzystywaniem przez autora najczęściej funkcjonujących w ich obrębie wątków i schematów. Tym samym, Tyrmand świadomie rozszerza krąg potencjalnych czytelników, odwołując się głównie do postaw ludycznych i kompensacyjnych.

O tym, że Zły nie jest jedynie produktem określonej epoki, utworem trafiającym w ówczesne zapotrzebowania czytelnicze, świadczy dzisiejsze, żywe zainteresowanie tą powieścią. Zły jest nadal czytany, ale czytany już w inny sposób. Obecnie jest to raczej powieść „historyczna”, swoisty „dokument” Warszawy lat 50-tych, I w tym należałoby upatrywać najważniejszą, nie poddającą się niszczącemu działaniu czasu, wartość powieści Leopolda Tyrmanda. A sprawa prawdziwości tego przekazu, jego wierności realiom, to już zupełnie inna historia.

TWÓRCZOŚĆ LEOPOLDA TYRMANDA (w języku polskim):

• Hotel Ansgar (opowiadania), Warszawa 1947
• Zły (powieść), Warszawa 1956
• Gorzki smak czekolady Lucullus (opowiadania), Warszawa 1957
• Filip (powieść), Warszawa 1961
• Życie towarzyskie i uczuciowe (powieść), Paryż 1967
• Siedem dalekich rejsów (powieść), Londyn 1975
• Tu w Ameryce, czyli dobre rady dla Polaków (zbiór felietonów), Londyn 1976
• Dziennik 1954, Londyn 1980