Łąki i pastwiska Lipinek

Wzdłuż brzegów rzek, rzeczułek, potoków, a także naturalnych obniżeniach śródpolnych ciągną się podgórskie łąki w Gminie Lipinki. Gdy usłyszymy słowo łąka to przed oczami staje nam barwny kobierzec utkany z kwiatów, którego tło stanowi soczysta zieleń traw. W słowie tym jest jakaś siła pobudzająca naszą wyobraźnię.

Łąka z przyrodniczego punktu widzenia to zbiorowisko roślinne, składające się prawie wyłącznie z bylin, czyli trwałych roślin zielnych, wśród których przeważa wiele gatunków z rodziny traw (Gramineae), lub turzycowatych (Cyperaceae), które są niepożądane. Wystepują także przedstawiciele rodziny motylkowatych (Papilionaceae) np. koniczyny (Trifolium), wyki (Vicia), groszki (Lathyrus) i.t.d. decydujące o wartości rolniczej łąki. Gatunki z innych rodzin tzw. zioła i chwasty, mogą również podnosić wartość paszową siana lub ją obniżać na skutek trujących właściwości tych roślin. Wiele z nich posiada cenne walory zarówno paszowe jak i lecznicze.

Szata roślinna łąk tzw. ruń, jest wieloletnia i wielogatunkowa. Gatunki dominujące w runi tworzą określone zbiorowiska roślinne np. trawiaste, lub mieszane: trawiasto-turzycowe, ziołowo-trawiaste i.t.p. Siano łąkowe ma przyjemny smak i zapach, zawiera różne witaminy i potrzebne substancje regulujące czynności organizmu.

Łąki i pastwiska użytkowane racjonalnie dostarczają znacznych korzyści gospodarczych. Z łąk odpowiednio pielęgnowanych można zebrać 3 pokosy i uzyskać 5 do 10 t siana z 1 ha, a niejednokrotnie nawet więcej.

Wydajne łąki straciły na swym znaczeniu, kiedy gospodarka łąkowa na skutek przemian ekonomiczno-społecznych załamała się. Brak konserwacji urządzeń wodno-melioracyjnych oraz zaniechanie koszenia, powoduje zabagnienie i wtórne tworzenie się zbiorowisk małowartościowych, głównie szuwarowych.

Obserwujemy, iż co roku pozostaje wiele nie koszonych łąk. Brak użytkowania sprawia, że nie wykoszona, wyschnięta roślinność łąkowa stanowi duże zagrożenie pożarowe w okresie letnim. Jak wiadomo, w czasie pożaru giną nie tylko duże ssaki oraz pisklęta ptaków, ale i cała entomofauna, zniszczeniu ulega wierzchnia warstwa gleby, giną cenne gatunki roślin. Pożar często przenosi się na pobliskie lasy.

Zmniejszone nawożenie, a nawet jego brak sprawia, że zwiększa się różnorodność florystyczna runi. Łąki te z jednej strony tracą swój charakter produkcyjny, z drugiej strony pełnią wiele funkcji pozarolniczych jak:: klimatyczna, krajobrazowa, rekreacyjna, dietetyczna, turystyczna, inspiracyjna itp. Fakt ten wymusza nowe spojrzenie na zbiorowiska łąkowe.

Należy podkreślić, że użytki zielone są elementem oddziaływania na piękno krajobrazu. Koloryt zmieniającego się fenospectrum kwitnienia łąk wpływa na psychiczne i estetyczne doznania człowieka, wynikające z piękna roślinności, co wiąże się z funkcją rekreacyjną zbiorowisk łąkowych. Umożliwiają one wypoczynek wśród traw i ziół o kolorowych kwiatach układających się w barwne mozaiki Powodują także ciągłą wymianę powietrza i nawilżanie sąsiednich okolic co wynika z ich funkcji klimatycznej.

Przyjmuje się, że piękne krajobrazy górskie zaczynają się dopiero wtedy, gdy ponad połowę powierzchni użytków rolnych stanowią użytki zielone. W gminie Lipinki udział łąk w strukturze użytków rolnych jest mniejszy, ale i tak są piękne i wpływają na koloryt tej okolicy. Kiedy spłyną wody, to na siedliskach wilgotnych najpierw pojawiają się perłowo żółte, kwiatki pierwiosnki lekarskiej (Primula elatior), później złocą się kwiaty kaczeńców (Caltha palustris), nieco później również tej samej barwy jaskry (Ranunculus). Szczególnie te ostatnie jak i kaczeńce wskazują , którędy spłynęły potoki wiosennych wód. W maju, kiedy kwitnie mniszek pospolity (Taraxacum officinale), lipińskie łąki i pastwiska zalane są jakby falą złota.

Jakże często ruń łąk podgórskich udekorowana jest drobnymi białymi kwiatkami przypominającymi gwiazdki wyłaniające się z głębi zielonej runi. Tego szczególnego uroku dostarcza białoliliowa rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis) występująca w siedliskach wilgotnych, a w suchych – gwiazdnica trawiasta (Stellaria graminea) tak, że trudno na to nie zwrócić uwagi. Więcej bieli dodaje łące kwitnąca przed okresem koszenia runi wiązówka błotna (Filipendula ulmaria), a także złocień właściwy. (Chrysanthemum leucanthemum). Jeszcze inną niebieską barwę dają niezapominajki (Myosotis), dzwonki (Campanula) lub „weroniki” czyli przetaczniki ożankowe (Veronica chamaedrys) – niepozorne, ale kwitnące lazurowo-błękitnymi dość okazałymi kwiatkami. Łąki z biegiem czasu stają się barwniejsze, powodują to różowe kwiaty krwawnic (Lythrum), czy też fioletowo- różowe łany rdestu wężownika (Polygonum bistorta) lub firletki poszarpanej (Lychnis flos-cuculi), a także wiele ziół o różnokolorowych kwiatach nadając obszarom łąkowo – pastwiskowym gminy Lipinki niebywałego uroku. To bogactwo form, barw i kształtów roślinności zmieniających się w sezonie wegetacyjnym, sprawia iż zatapiając wzrok w masie liści i smukłych pędów, staje się źródłem estetycznych doznań i przeżyć, np. dla turysty łąka jest cudownym dywanem, po którym się brodzi bosą stopą, jak po najwspanialszym kobiercu, co wiąże się z jej funkcją zarówno turystyczną jak i rekreacyjną.

Unoszące się zapachy ziół z dobrze nasłonecznionych łąk podgórskich – wabią wiele owadów, pszczół, trzmieli i motyli, dając sygnały, gdzie szukać nektaru i pyłku, co wynika z jej funkcji biocenotycznej. Koloryt wynikający z bogactwa florystycznego lipińskich łąk jest niezwykle interesujący, jakże często podziwiany przez wędrownych turystów. Dla tych, którzy nie są obojętni na piękno naszych lipińskich łąk – Jacek Szary dedykuje kilka zdjęć.

ŁĄKA NAD STRUMYKIEM (zbocze)

Pierwsze olśnienie – rzut oka na przyrodę – Spróbujmy popatrzeć na rośliny łąkowe. Z gęstej runi łąkowej wyłania się Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa), jego liście zbieramy na zupę, a dalej Jaskier rozłogowy ( Ranunculus repens) – warto wiedzieć, że wszyskie jaskry są trujące, lecz po wysuszeniu tracą swe właściwości trujące.

DZWONEK ROZPIERZCHŁY (Campanula patula)

Delikatne dzwoneczki, kształtem wygiętych płatków przypominające szeroko otwarty lejek, w czasie niepogody zamykają się i zwieszają. Występuje na łąkach, również w zaroślach.

PRZETACZNIK OŻANKOWY (Veronica chamaedrys)

Roślina o lazurowo-błękitnych kwiatkach, z ciemnymi smugami. Potocznie zwana – weroniką. Wabi pszczoły ciemnymi żyłkami i białym oczkiem.

MNISZEK POSPOLITY (po przekwitnięciu)

Mniszek w tym okresie nazywany jest dmuchawcem. Jego wygląd można skojarzyć sobie z lampą rozświetlającą ruń łąkową. Gdy kwitnie jest bardzo żółto.

PRZYWROTNIK PASTERSKI (Alchemilla pastoralis)

Jest rośliną o symbolicznym znaczeniu. Ma niepozorne żółtawe kwiatki, za to liście o pięknym rysunku. Przywraca świeżość cery, a krowom mleczność. Jego korzystny skład chemiczny, zwiększa wartość paszy dla zwierząt.

PŁAT RUNI ŁĄKOWEJ

Z przewagą wartościowych traw

KONICZYNA ŁĄKOWA (Trifolium pratense)

Komponent runi łąkowej o dużym znaczeniu gospodarczym. Należy do roślin miododajnych. Wabi owady swą barwą i zapachem, lecz głęboko ukryty nektar jest dostępny nie dla wszystkich owadów. Tylko trzmiele i niektóre pszczoły ( np. samotnice), które mają znacznej długości trąbkę, mogą z niego korzystać. Uwaga! – pobierana w zbyt dużych ilościach przez bydło – może powodować wzdęcia.

MARCHEW ZWYCZAJNA (Daucus carota)

Na kwiatach łąkowych panuje duży ruch, tutaj uwijają się wszystkie owady poszukujące pyłku i nektaru. Baldachy białozielonych drobniutkich kwiatków marchwi zwyczajnej są delikatne, jak wenecka koronka, przejrzyste i puszyste. Na niej lądują owady, brzęczą, podziwiają i upajają się jej aromatem. Stąd mówi się o biocenotycznej roli łąk.

KOMONICA ZWYCZAJNA (Lotus corniculatus)

Ta piękna, niska, głęboko korzeniąca się roślinka z grupy motylkowatych jest częstym składnikiem runi, łąk grądowych, a także ugorów i przydroży. Daje paszę delikatną, lecz gorzkawą.

KRWAWNIK POSPOLITY (Achillea millefolium)

Roślina o aromatycznym zapachu i właściwościach leczniczych , kwitnie biało, jej liście przypominają koroneczkę. Pośród roślin leczniczych jedna ze znanych najdawniej i cenionych już w starożytności i średniowieczu. Już Achilles używać miał krwawnika na rany.
OSTROŻEŃ ŁĄKOWY (Cirsium rivulare)

Na zielono-żółtej tkaninie złożonej z traw i jaskrów stoi dumny różowo-fioletowy ostrożeń łąkowy. Swoim pięknem wabi owady i jest przykładem przemyślności roślin – Chyba jestem najpiękniejszy na tej łące.

ŻYWOKOST LEKARSKI (Symphytum officinale)

Cała roślina szorstko owłosiona. W średniowieczu była środkiem leczącym złamania kości. Młode pędy tej rośliny używane bywają jako warzywo – jak szparagi, młode liście na zupy i „szpinak”, starsze na dodatek do tabaki. Świeże ziele stanowi dobrą paszę dla świń.

RUŃ FLORYSTYCZNIE UROZMAICONA

Zbiorowiska łąkowe są bardzo różnorodne gatunkowo, zależnie od warunków klimatycznych, wilgotnościowych, gleby lub użytkowania przez człowieka.

BABKA LANCETOWATA (Plantago lanceolata)

Rośnie prawie wszędzie – niemal kosmopolita. Różni się od babki zwyczajnej znacznie węższymi (lancetowatymi) liśćmi. Tworzy przyziemną rozetę, rozpostarta nie płasko, lecz bardziej wzniesioną. W runi łąkowej bywa zagłuszana przez trawy. Ma bardzo korzystny skład chemiczny i zwierzęta jedzą ja chętnie. Używana w lecznictwie ludowym i homeopatycznym. Z młodych liści babki lancetowatej, a także mniszka lekarskiego i krwawnika przyrządza się sałatki dla urody. Podobno po takiej wiosennej kuracji ” pięknieje się w oczach”, a więc może warto spróbować.

BABKA ZWYCZAJNA (Plantago major)

Któż nie zna babki. Depcze się po niej na ścieżkach, a nieraz także na chodnikach. Rolnicy nie lubią babki, bo jak ja ją kosić np. na łące, gdy rozetę liści tworzy tuż przy samej ziemi. Inwentarz też z trudnością zjada jej liście. Planta po łacinie znaczy m. in. podeszwa stopy. A dolne liście babki wielkiej, czyli zwyczajnej nieco stopę przypominają. Indianie nazywają babkę „stopą” lub „śladem białych”, uważają bowiem, że wszędzie, gdzie stanie stopa białego człowieka, tam wyrasta babka. Ma właściwości lecznicze. Roślinę tę znano już w starożytności, a w jej dziejach wiadomości o istotnych właściwościach leczniczych przeplatają się z informacjami o właściwościach magicznych. Na przykład twierdzono, że za pomocą babki można oczyścić organizm z niepożądanych substancji, ale także uleczyć się z niepożądanej miłości.

KŁOSÓWKA WEŁNISTA (Holcus lanatus)

Trawa – miękko aksamitnie owłosiona o małej wartości pastewnej. Zjadana przez zwierzęta w zbyt dużych ilościach, powoduje nieżyt pokarmowe u zwierząt. Zalega zbyt długo w przewodzie pokarmowym, jest wolno trawiona gdyż soki trawienne z trudnością do niej dochodzą. Łąka z przewagą kłosówki wełnistej traci swój charakter produkcyjny, a ruń utworzona z jej miękkich poduszeczkowatych kępek może stanowić miękki dywan dla wędrowca. Warto zwrócić uwagę, że w terenach górskich i podgórskich zmęczony turysta, stąpający po kamienistych ścieżkach, górskich szlaków turystycznych, znajdzie oazę błogiego spokoju, jeżeli przystanie i postawi stopy na kłosówkowej łące. Regeneracja sił płynąć będzie od miękkiej puszystej tkaniny zieleni i dodatkowo poprzez aspekty widokowe, wynikające z piękna roślinności łąkowej.