Storczyk plamisty wraca na lipińskie łąki

W 2003 roku na stronie NIS Lipinki została podana informacja, iż na łące u podnóża Sochacza pojawił się storczyk Podkolan biały (Platanthera bifolia), o czym informowano w krótkim doniesieniu pt. „Witaj storczyku na lipińskiej łące”. W maju b.r. znalezione zostało kolejne stanowisko, innego gatunku storczyka Dactylorhiza majalis – storczyk plamisty.

Dactylorhiza majalis – storczyk plamisty. Ewenement flory łąkowej na Sochaczu – © Maria Trzaskoś

Stanowisko tego gatunku, także znajduje się na Sochaczu, zlokalizowane w obszarze ekstensywnej łąki, położonej na krawędzi pagórka w sąsiedztwie lasu. Łąkę tą porastają ubogie zbiorowiska trawiaste typu: Avenastrum pubescens, Briza media, Festuca rubra i Trisetum flavescens. Wystąpienie storczyka zanotowano w zbiorowisku typu owsicy omszonej (Avenastrum pubescens) charakteryzującym się dość dużym udziałem roślin dwuliściennych.

Tajemnica pojawiania się storczyków tkwi w ich sposobie rozmnażania. Storczyki wymagają obecności grzyba glebowego do skiełkowania oraz owadów do zapylania. Nasiona storczyków muszą połączyć się grzybem (szczególny rodzaj symbiozy zwany mikoryzą), bo w przeciwnym razie nigdy nie wykiełkują.

Ponadto od chwili skiełkowania do utworzenia pędu kwiatostanowego mija 2- 5 lat, zależnie od gatunku i warunków siedliskowych. Rośliny te osiągnęły wysoką specjalizację w przystosowaniu do warunków środowiskowych. Niestety tak wysoka specjalizacja ekologiczna może się jednak okazać dla nich zgubna, jeżeli środowisko ich występowania ulegnie przekształceniu.

 Rozprzestrzenianiu się storczyków sprzyjają ubogie siedliska leśne
lub ekstensywnie użytkowane łąki i pastwiska

 Zmianę sposobu użytkowania łąki naturalnej na Sochaczu zainicjowali jej byli dzierżawcy – Czesław i Barbara Szurek. Łąka na której pojawił się storczyk z dwukośnej została zamieniona na jednoskośną Obecnie na tą łąkę powrócił storczyk plamisty (Dactylorhiza majalis), ponieważ znalazł dla siebie odpowiednie do wzrostu i rozwoju siedlisko. Storczyka spotkać można w zbiorowisku trawiastym typu Avenastrum pubescens. Zbiorowisko to charakteryzuje się udziałem gatunków traw i dwuliściennych o małych wymaganiach pokarmowych np. drżączka średnia (Briza media), kostrzewa czerwona (Festuca rubra), mietlica pospolita (Agrostis capillaris), złocień właściwy (Chrysanthemum leucanthemum), brodawnik jesienny (Leontodon autumnalis), chaber łąkowy (Cirsium rivulare) i inne.

 Jeżeli w lokalnych zbiorowiskach trawiastych lipińskich łąk zagoszczą storczyki,
to wprowadzą element piękna florystycznego do runi,
który jest rezultatem pokroju i barwy rośliny.

Zagrożenia bytu storczyków

Istnienie storczyków jest silnie zagrożone przez człowieka. Ze względu na swą biologię są bardzo czułe na zmiany siedliskowe. Ich liczebność jest stale ograniczana przez zmniejszanie się i zanik typowych dla nich siedlisk, przede wszystkim łąk i torfowisk. Na siedliskach potencjalnie dostępnych dla storczyków często prowadzi się też intensywną gospodarkę łąkowo-pastwiskową np. nawożenie mineralne wysokimi dawkami azotu, co nie sprzyja ich rozwojowi. Często też storczyki są zrywane lub wykopywane w całości co jest „grzechem ekologicznym”, którego nie wolno popełniać. Stanowi to także zagrożenie ich bytu. Pamiętając o tym, ile trudu te piękne rośliny muszą włożyć w to by urosnąć i zakwitnąć (wysoka specjalizacja w przystosowaniu do warunków środowiskowych) uszanujmy je i pozostawmy w spokoju. Pamiętajmy o tym, że łąki z udziałem storczyków ze względu na swą różnorodność i koloryt są bardzo oryginalne w odbiorze wizualnym.

Storczyk (Orchidaceae – rodzina)

Do rzędu Storczykowców (Orchidales) potocznie zwanych storczykami, przynależy około 30 000 gatunków. Największe bogactwo tych roślin występuje w krajach tropikalnych, W Polsce występuje blisko 50 gatunków. Wszystkie gatunki należące do storczykowatych w Polsce objęte są ochrona gatunkową. Jedenaście gatunków wpisano do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin jako ginące i zagrożone wyginięciem.

p. dr Maria Trzaskoś