Kryg – historia miejscowości
Kryg – wieś położona u podnóża Dubnakowej Góry (479 m n.p.m.) i Łysuli (551 m n.p.m.), w dolinie bezimiennego potoku stanowiącego lewobrzeżny dopływ Lipianki. Centrum wsi leży ok. 320 m n.p.m., a najwyżej położone zabudowania na wysokości ok. 400 m n.p.m. Zabudowania Krygu rozciągają się na północ i na południe od tzw. „Cesarskiej Drogi” z Gorlic do Dukli.
Miejscowość Kryg lokowano najprawdopodobniej co najmniej 20 lat przed datą 25 kwietnia 1383 roku. Można to określić z taką precyzją, ponieważ właśnie tego dnia starosta biecki Janusz wydał dokument świadczący że dla Krygu upłynął okres tzw. wolnizny.
Kryg, podobnie jak większość wsi królewskich starostwa bieckiego, lokowano na prawie niemieckim. Jako że wieś była założona „na surowym korzeniu”, jej zagospodarowanie było szczególnie trudne, dlatego zasadźców zwalniano z wszelkich obciążeń podatkowych na 20 lat. A zatem za rok powstania wsi można przyjąć rok 1363.
Kryg pojawia się także we wcześniejszym dokumencie – akcie lokacyjnym wsi Męcina, wydanym w 1377 roku przez regentkę Polski Elżbietę Łokietkównę. Mówi się w nim że „Męcina ma graniczyć z wsiami Kryg, Kobylanka Górna, Sękowa, Ciekielska (?), aż do Bruszniej Góry”.
Nazwę wsi zapisywano w różny sposób: w 1388 r. – Krig, w 1440 r. – Kryg, w 1470 r. – Kryk, w 1592 r. – Crik. Prawdopodobnie nazwa pochodzi od staropolskiego słowa „kryg” („kryk”) oznaczającego przyrząd do napinania cięciwy kuszy. W średniowiecznej Polsce używano też określeń „krygi”, „krygowa uzda”. Oznaczały one rodzaj wędzidła, uzdy najeżonej kolcami, służącej do ujarzmiania narowistych koni. Ponieważ określenie to weszło do języka polskiego później niż „kryg” – element kuszy, z etymologicznego punktu widzenia bardziej prawdopodobne jest to pierwsze wyjaśnienie nazwy.
Można domniemywać, że historia Krygu jest starsza niż wynika to z zapisów w zachowanych dokumentach. W zachodniej części wsi znajduje się wzniesienie zwane Zamczyskiem lub Grodziskiem, na którym zachowały się nikłe ślady umocnień obronnych. Ponieważ miejsce to nie doczekało się jak dotąd profesjonalnych badań archeologicznych, wcześniejsze dzieje Krygu pozostają póki co w sferze przypuszczeń.
Historia Krygu wiąże się nierozerwalnie z położonym 10 km na północ Bieczem. W 1395 r. zapisem Królowej Jadwigi powołano tam do życia szpital. Dawał on schronienie starcom, chorym, wdowom i bezdomnym. Aby zapewnić byt tej placówce, Kazimierz Jagiellończyk zezwolił zakupić dla szpitala sołectwa w Krygu, Libuszy i Binarowej. Powstaje pytanie: skoro „zakupić” to od kogo, skoro Kryg był wsią królewską starostwa bieckiego? Albo więc Kryg został na pewien czas odsprzedany, albo też zapis w dokumencie był nieprecyzyjny. Być może chodziło po prostu o przekazywanie podatków pobieranych z Krygu, Libuszy i Binarowej na potrzeby utrzymania szpitala.
O „królewskości” Krygu świadczy także dokument z 1564 r., sporządzony przez lustratorów królewskich. Opisując sytuację w Rozdzielu, po osadzeniu tam Wołochów, odnotowali że „wieś ta siedzi na jednym prawie i pod jednym wójtem z Lipinkami, granicząc z wsiami królewskimi, na wschodzie z Bednarką, na zachodzie z Libuszą i Krygiem (…)”.
Mimo upływu czasu kolejne dokumenty ( Rejestry Poborowe województwa krakowskiego z 1629 r., 1680 r. i 1683 r.) potwierdzają pobór czynszu z 6 łanów. Mieszkańcy wsi nie powiększali zatem areału użytkowanego rolnie albo też rezygnowano z części należnego podatku z powodu ciężkich warunków gospodarowania. Liczbę mieszkańców w 1683 r. oceniono na 37. W tym samym czasie sąsiednia Libusza liczyła 70 mieszkańców.
W 1776 roku rząd austriacki wystawił tzw. „królewszczyzny” na sprzedaż. Całe starostwo niegrodowe lipińskie, w tym Kryg, zakupił Ewaryst Kuropatnicki herbu Nieczuja. W drugiej połowie XIX wieku, w okresie gwałtownego rozwoju wydobycia ropy naftowej, złoża krygowskie oceniano jako jedne z najbardziej wydajnych na Podkarpaciu. W 1885 roku utworzono w Krygu szkołę wiertaczy, w której wykształciło się wielu przyszłych kierowników kopalni ropy. Złoża krygowskie przyniosły fortunę m.in. Władysławowi Długoszowi – polskiemu magnatowi naftowemu, mieszkającemu od 1900 roku w specjalnie dla niego wybudowanym pałacu w pobliskich Siarach. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Kryg wszedł w skład Gminy Zbiorczej Lipinki, praktycznie pokrywającej się z terenem dzisiejszej Gminy Lipinki (dziś nie ma w niej jedynie Wapiennego).
W dzisiejszym krajobrazie Krygu charakterystyczne są dwa elementy. Pierwszym są urządzenia nadal funkcjonującej kopalni ropy (o oficjalnej nazwie „Złoże 4790 NR Dominikowice – Kobylanka – Kryg”). Drugim – centralnie położony kościół z lat 30-tych XX w. z charakterystyczną, widoczną z daleka wieżą.
Janusz Karp
BIBLIOGRAFIA:
- Aleksander Karp Lipinki – zarys dziejów, Wyd. Comdruk, Tarnów 1992
- Beskid Niski i Pogórze – mapa turystyczna, PPWK Warszawa – Wrocław
- Tadeusz Ślawski Biecz, KAW Rzeszów 1986
- Witold Grzesik, Tomasz Traczyk Od Komańczy do Bartnego, Wyd. St.Kryciński, W-wa
- Wiesław Krygowski Co to znaczy Krygowski – strona internetowa Stowarzyszenia Rodu Krygowskich http://www.krygowscy.res.pl
Najnowsze komentarze