Czytelnie Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej na terenie gminy Lipinki w 1910 roku

Krakowskie Towarzystwo Oświaty Ludowej powstało w 1882 roku. Za cel stawiało sobie szerzenie oświaty narodowej wśród polskiej ludności Austrii. Choć gmina Lipinki jest oddalona od Krakowa, to pewne formy działalności Towarzystwa sięgnęły i tutaj.

Główne działania Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej skupiły się na organizowaniu i prowadzeniu czytelni ludowych. W większości znajdowały się one w salach szkolnych, a ich kierownikami byli nauczyciele ludowi. To oni podejmowali wysiłek krzewienia oświaty nie tylko wśród dzieci, ale również osób dorosłych. Oprócz wypożyczania książek kierownicy czytelń urządzali liczne odczyty i pogadanki dla ludu w niedziele i święta po południu.

W sprawozdaniu Zarządu Głównego Krakowskiego Towarzystwa Oświatowego za rok 1910 znajdziemy między innymi informacje o prowadzonych na całym obszarze zachodniej Galicji czytelniach, a działała ich wtedy imponująca liczba 1034. W powiecie gorlickim było ich 25, a trzy z nich z powodzeniem funkcjonowały na terenie gminy Lipinki – w Wójtowej, Krygu i Lipinkach.

Najwcześniej czytelnia Krakowskiego TOL założona została w Wójtowej, bowiem jeszcze w wieku XIX. Powstała w 1896 dysponowała w 1910 roku księgozbiorem liczącym 219 pozycji, a jej kierownikiem był Franciszek Wojtalewicz. Jako drugą na Ziemi Lipińskiej otworzono czytelnię TOL w Krygu. Założona w 1901 roku oferowała czytelnikom aż 278 tytułów książek. Czytelnię w Krygu prowadził Franciszek Niklas. Najkrótszym stażem w 1910 mogła pochwalić się wypożyczalnia książek z Lipinek. Założona w 1907 roku posiadała również najmniej liczny spośród wszystkich trzech zbiór książek liczący 103 egzemplarze. Funkcję kierownika tej czytelni pełnił Władysław Małopolski.

Jak kształtowało się w tych bibliotekach czytelnictwo? Niestety, sprawozdanie dotyczące czytelnictwa w 1910 roku złożyła wyłącznie placówka w Krygu. Kierownik Franciszek Niklas donosił do Zarządu Głównego Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej, że prowadzona przez niego czytelnia miała 155 stałych czytelników, którzy w ciągu całego roku wypożyczyli 1550 książek. To około 10 książek rocznie na czytelnika, a więc całkiem sporo. Możemy się domyślać, że podobnie kształtowała się statystyka w wypożyczalniach w Lipinkach i Wójtowej.

W 1910 roku Krakowskie Towarzystwo Oświatowe liczyło sobie w całej Galicji 1660 członków. Gminę Lipinki reprezentowało trzech. Byli to ks. Jan Szura z Lipinek, Iwo Odrowąż Pieniążek z Lipinek oraz ks. A. Kurek z Wójtowej.