Dawca szpiku – jak nim zostać?

W ostatnim czasie pojawia się w mediach wiele informacji na temat rejestracji potencjalnych dawców szpiku. Podawane są terminy i miejsca rejestracji, jednak mało jest informacji odnośnie tego jak przebiega cała procedura pobrania szpiku, kto może być dawcą, jakie schorzenia dyskwalifikują chętnego do oddania szpiku oraz przebiegu samego zabiegu pobrania szpiku.

Stąd też w ramach wspólnej inicjatywy informacyjnej TPZL Jastrzębiec oraz Klubu HDK PCK w Lipinkach przedstawiamy szczegółowe informacje dotyczące całości procedury pozyskania szpiku kostnego.

1. Do czego szpik kostny jest potrzebny?

Szpik kostny odpowiada w organizmie ludzkim za produkcję białych i czerwonych krwinek oraz jej płytek krwi. Znajdują się w nim również komórki macierzyste mające zdolność samo- regeneracji lub podziału i wytwarzania nowych generacji komórek. Dojrzałe krwinki opuszczają szpik i przedostają się do krwi człowieka. Zdrowy organizm człowieka produkuje tych komórek setki milionów dziennie.Szpiku nie da się wyprodukować poza organizmem ludzkim, stąd też w przypadku wielu chorób jedynym ratunkiem może być jedynie przeszczep szpiku. Do chorób tych należą: białaczka, szpiczak mnogi, zespół mielodysplastyczny, chłoniak złośliwy,rak piersi, jajnika, płuc, ciężka anemia aplastyczna i anemia wrodzona.

2. Kto może zostać potencjalnym dawcą szpiku?

Dawcą szpiku może zostać osoba zdrowa w wieku od 18 do 50 lat życia. Potencjalny dawca szpiku może wywodzić się z grona honorowych krwiodawców lub decydować się tylko na pozostanie dawcą szpiku. Decyzja o chęci rejestracji powinna być przemyślana i podjęta z dużą odpowiedzialnością , gdyż od niej zależeć może życie innego człowieka. Szpik kostny oddawany jest honorowo i bezpłatnie.

3. Jakie dolegliwości zdrowotne dyskwalifikują osobę jako potencjalnego dawcę szpiku?

W przypadku dawcy szpiku lista chorób dyskwalifikująca osobę do pobrania szpiku jest podobna jak w krwiodawstwie. Do schorzeń tych należą:
choroby serca,
nadciśnienie
Hemofilia i inne choroby krwi
epilepsja i inne choroby neurologiczne
anemia
choroby nerek i układu moczowego
kiła
gruźlica
choroby autoimmunologiczne
choroby nowotworowe
cukrzyca
aktywna astma
łuszczyca
choroba Creutzfelda- Jakoba u dawcy lub w rodzinie
przechorowanie wirusowego zapalenia wątroby
nosicielstwo wirusów HBV, HCV, HIV

Czasowo na okres do 6 miesięcy dyskwalifikują zabiegi operacyjne, tatuaże, przekłucia uszu lub innych części ciała, ciąża na ok. 1,5 rokui waga poniżej 50 kg.

4. Procedura rejestracji dawcy.

Rejestracja dawcy szpiku rozpoczyna się od wypełnienia ankietyw której osoba chętna potwierdza chęć zostania dawcą szpiku. Realizowane jest to w punkcie krwiodawstwa lub w trakcie wyjazdowych akcji pobierania krwi. Następnie od osoby pobierane są próbki krwi oraz poddawana jest ona wstępnej kwalifikacji lekarskiej. Z próbek krwi oznaczane są antygeny zgodności tkankowej tzn. antygeny HLA kl. I i II( metody genetyczne). Wyniki badania i dane osobowe zostają umieszczone w bazie kandydatów na dawcę szpiku w Centralnym Rejestrze w Warszawie – w Poltransplancie. Stamtąd wyniki HLA trafiają do Bazy Światowej która mieści się w Holandii.

Kolejnym etapem przygotowania do pobrania szpiku jest procedura doboru dawca- biorca. Polega to na potwierdzeniu lub wykluczeniu zgodności antygenowej dawcy z chorym. Służba zdrowia ponownie kontaktuje się z dawcą, ustalany jest jego aktualny stan zdrowia, ponownie potwierdzana jest chęć oddania szpiku oraz przeprowadzane są szczegółowe badania stanu zdrowia dawcy. Jeżeli w trakcie takiej procedury nie pojawiły się żadne przeciwskazania to wnikliwa kwalifikacja medyczna odbywa się w jednym z ośrodków pobierających szpik.

Należy dodać, że zarejestrowanie dawcy nie zawsze skutkuje pobieraniem szpiku. Są przypadki, że osoba zarejestrowana nie oddawała szpiku w ogóle natomiast w inna była proszona o to kilka razy.

5. Metody pobierania szpiku kostnego.

Szpik kostny pobierany jest dwoma metodami. Albo poprzez nakłucie talerza kości biodrowej i odessanie około 1 – 1,5 litra szpiku lub pobranie szpiku z krwi obwodowej.  W pierwszej metodzie od dawcy szpik pobierany jest w znieczuleniu ogólnym. Zabieg pobrania opisanej ilość szpiku trwa około 2 godzin i jest bezbolesny. Pobranie szpiku nie przynosi ujemnych skutków dla zdrowia dawcy. Po zabiegu dawca szpiku może odczuwać ból w miejscu nakłucia podobny do stłuczenia. Osoba na drugi dzień po zabiegu wraca do domu a pobrana ilość szpiku regeneruje się w organizmie w przeciągu 2-3 tygodni.

W drugiej metodzie pobranie szpiku polega na wyodrębnieniu jego komórek z krwi obwodowej metodą aferezy poprzez wykorzystanie separatora komórkowego. Metoda ta nie wymaga znieczulenia. Przed pobraniem szpiku dawca otrzymuje jedynie lek powodujący zwiększenie ilości komórek krwiotwórczych we krwi. Zabieg pobrania komórek z krwi obwodowej trwa około 4 godzin i powtarzany jest przez dwa kolejne dni.
Metody pobierania szpiku zawsze uzgadniane są z dawcą i nic nie dzieje się wbrew jego woli.

Przenosząc te informacje na nasze lokalne podwórko, aby zostać potencjalnym dawcą szpiku w celu zarejestrowania należy się zgłosić do punktu krwiodawstwa przy szpitalu w Gorlicach, gdzie rejestracja dokonywana jest w każdy piątek. Można również skorzystać z możliwości rejestracji w trakcie akcji krwiodawstwa odbywających się okresowo w Lipinkach. Należy w takim przypadku wcześniej powiadomić organizatora Klub HDK w Lipinkach. Najbliższa akcja krwiodawstwa odbędzie się w dniu 7 października 2012.

Opracował Jan Ślusarz – Prezes Klubu Honorowych Dawców Krwi PCK w Lipinkach

W opracowaniu wykorzystano materiały informacyjne otrzymane od Koordynatora OTRCKIK w Gorlicach Pani Renaty Śliwa oraz informacje zawarte na stronach internetowych poświęconych dawcom szpiku.